 Gevaş, Türkiye |
Van İli Siyasi Haritası |
| Harita |
Türkiye'de bulunduğu yer |
| Bilgiler |
| Şehir nüfusu |
10788[1] (2000) |
| İlçe nüfusu |
29557[2] (2000) |
| Yüzölçümü |
727 km² |
| Rakım |
1750 m metre |
| Koordinatlar |
|
| Alan kodu |
432 |
| İl plaka kodu |
65 |
| Yönetim |
| Ülke |
Türkiye |
| Coğrafi Bölge |
Doğu Anadolu Bölgesi |
| İl |
Van |
| Kaymakam |
Tahsin AKSU |
| Belediye başkanı |
Nazmi Sezer |
| Yerel yönetim site |
[3] |
Gevaş ilçesi Türkiye’nin doğusunda 42 derece 40 dakika ve 44 derece 30 dakika doğu boylamları ile 37 derece 43 dakika ve 39 derece 26 dakika kuzey enlemleri arasında yer alır. Yüzölçümü 727.5 km. kare olup, denizden yüksekliği 1750 metredir. İlçe Güneydoğu Toroslar'ın bir uzantısı olan Kavuşşahap dağlarının en yükseği olan Artos Dağının (3650 m.) eteğinde kurulmuştur. Doğusunda Gürpınar, batısında Hizan ve Tatvan (Bitlis) İlçeleri, kuzeyinde Van Gölü, kuzeydoğusunda Edremit, güneyinde Çatak, güneybatısında da Bahçesaray ilçeleri bulunur. İl merkezine uzaklığı 40 km.'dir.
Tarihçe [değiştir]
İlçe merkezinin bulunduğu verimli vadi Urartular döneminden beri yoğun yerleşime sahne olmuştur.
Eski kaynaklarda kasabanın adı Vostan olarak geçer. Bugünkü ilçe merkezinin 20 km kadar batısında Ahtamar Adası karşısında bulunan eski kent, MS 421 yılında Sasani Devleti'nin egemenliğine giren Doğu Ermenistan'ı yöneten İran askeri valilerinin (vostikan) ikametgâhı olarak önem kazanmıştır.
7. yüzyılda Sasani Devletinin İslam egemenliğine girmesinden sonra Vostan'da Ermeni kökenli Rştuni beyliği hüküm sürmüştür. 705 yılında diğer Ermeni beylerinin ittifak ederek Vart Rştuni'yi öldürmesinden sonra bölge Başkale (Ağbak) kökenli Ardzruni hanedanının tasarrufuna geçmiştir. 908 yılında I. Gagik Ardzruni bazı Arap beylerinin de desteğiyle Vostan'da "Ermenistan kralı" olarak taç giymiş, ancak daha sonra ikametgâhını Ahtamar Adasında inşa ettiği yeni kasabaya taşımıştır. Van Gölü'nün Güney ve Doğu kıyılarına hakim olan Ardzruni beyliği 1021 yılında Bizans tarafından tasfiye edilinceye kadar varlığını sürdürmüştür.
Gevaş'ın Türk fethinden sonraki ilk iki yüzyıldaki durumu karanlıktır. Kasabanın bugünkü yerine Moğol egemenliği döneminde 1264 veya 1297 yılında taşındığına dair veriler mevcuttur. Kasaba 1380'li yıllarda Hakkari ve Van'ı içeren bölgede güçlü bir beylik kuran İzzeddin Şîr (Kürtçe: Yezdan Şêr)'in başkenti olmuştur. 1386'da Timur'a karşı Van Kalesi'ni savunan İzzeddin Şir daha sonra sırasıyla Timur'a ve Karakoyunlu'lara bağımlı olarak beyliğini sürdürmüştür. Kasabanın en önemli tarihi anıtı olan Celme Hatun Türbesi (veya Halime Hatun Türbesi), İzzeddin Şir'in Karakoyunlu hanedanından olan eşine aittir.
Bugünkü Durum
Yerleşim itibariyle ilçe merkezi Artos dağının eteğinde geniş bir araziye yayılmış, köyleri ise özellikle Daldere bölgesi dağlık bir arazi üzerine kurulmuştur.
Belli başlı bir akarsuyu olmayan ilçenin Pınarbaşı mahallesi ile İliköyü arasında bulunan araziden çıkan akar sular ile arazi sulanmaktadır. İçme suyunun büyük bir bölümü de yine bu bölgeden sağlanmaktadır.Yemyeşil görünümü ve zengin bitki örtüsüyle şirin bir yapıya sahip ilçe, kışları soğuk ve sert yazlar ise sıcak ve kurak bir iklime sahiptir. Sonbahar aylarındaki fırtınaları ünlüdür.
İlçe halkının tümüne yakını Kürtçe (Kurmanci) konuşur.
